Verlieslijdende “peuterspeelzalen”. Gemeente, ga het gesprek aan!

Oud-peuterspeelzaalstichtingen die financieel niet goed in staat zijn hun organisatie overeind te houden en op zoek gaan naar oplossingen. Iets wat landelijk gezien, na de harmonisatie, helaas in de praktijk voorkomt. Hoe komt dat en welke rol kan een gemeente hierin spelen? Vier vragen hierover aan Sebastiaan Baauw, partner bij Innovatie nul13.

Hoe komt het dat peuterspeelzaalstichtingen voor financiële uitdagingen komen te staan?

“Na de harmonisatie van peuterspeelzalen en kinderopvang behoort ook de peuterspeelzaal tot de marktsector en wordt gezien al kinderopvang. Het staatssteunrecht is dus van toepassing. Daar waar gemeenten voor de harmonisatie veelal een instellingssubsidie verstrekten – was er meer geld nodig, dan kon er eenvoudig geld bij – hebben gemeenten nu de financiering herzien en staatssteunproof gemaakt. Gemeente verstrekken nu vaak een kindgebonden subsidie. En wat we nu zien, is dat slechts enkele oud-peuterspeelzaalstichtingen met de beschikbare subsidie rondkomen. De 16 uur VVE (voor- en vroegschoolse educatie) die eraan zit te komen, maakt de situatie voor sommige organisaties op locaties extra nijpend. Daarnaast komt het vaak voor dat de betreffende organisatie geen andere bron van inkomsten heeft, maar wel aan alle wettelijke kaders dient te voldoen. Dan is de vaak kleine omvang van de organisatie een probleem.”

Betekent dat dan dat sluiten van locaties het beste alternatief is?

“Wat we in de praktijk zien gebeuren, is dat men ervoor kiest het peuterwerk over te dragen aan een andere organisatie. Dit roept echter allerlei vragen op, denk aan personele vraagstukken rondom medewerkers die mee moeten, huren die opnieuw vastgesteld moeten worden, maar vooral ook: wat zijn de consequenties voor een gemeente als een locatie gaat sluiten? Is er dan nog voldoende aanbod voorschoolse educatie voor jonge kinderen met een taalachterstand? Hoe zit het met dat aanbod in specifieke (achterstands)wijken? Om dit soort vragen te kunnen beantwoorden, voeren wij regelmatig een marktanalyse uit voor gemeenten. Hoe is het peuteraanbod verdeeld, hoe is de spreiding van deze voorzieningen? Is alles goed in kaart gebracht, dan kan het vanuit het onderwijsachterstandenbeleid heel legitiem blijken toch meer subsidie te verstrekken aan een specifieke locatie of meerdere locaties.”

Waar ligt nou precies de verantwoordelijkheid voor gemeenten?

“In principe is het zo dat de gemeente niet eindverantwoordelijk is voor de exploitatie van de kinderopvanginstelling die het peuterwerk uitvoert. Bij tekorten is de gemeente daar in beginsel dus niet op aan te spreken. Echter, omdat de gemeente wettelijk verplicht is een passend en dekkend voorschools aanbod te hebben, kan het zo zijn dat de gemeente wel degelijk een verantwoordelijkheid heeft. Gemeenten voldoen namelijk pas aan hun wettelijke taak als ze voor alle doelgroepkinderen in de gemeente een VVE-plaats hebben. Als gemeente mag je dus in het belang van de continuïteit voor peuters, hun ouders en (gecertificeerd) personeel niet zomaar afwachten tot locaties sluiten en overgenomen moeten worden door andere partijen. Dreigt een kleine organisatie te sluiten door bijvoorbeeld marktfalen, dan kan dat betekenen dat de gemeente niet meer aan haar wettelijke taak kan voldoen. En dat geeft dus aan dat er zeker ook een verantwoordelijkheid bij gemeenten ligt op mee te denken in de passende oplossingen.”

Welk advies geef je gemeenten concreet mee?

“Wat ik gemeenten veelal adviseer, in geval van een dreigende sluiting of een dreigende overdracht van een oud-peuterspeelzaalstichting, is: onderzoek en monitor goed wat dit doet met je spreidingsbeleid. Wees je bewust van je wettelijke opgave. Zorg dus voor een gedegen onderzoek. Ga in gesprek met de huidige aanbieder en zoek samen naar de passende oplossingen. Vaak is deze dichter bij dan je denkt. Soms kan er ook weerstand zijn bij de betreffende organisatie, ga hierover in gesprek. Op dit moment ondersteunen wij een aantal gemeenten hierbij. Het is dus heel belangrijk dat je als gemeente steeds vinger aan de pols houdt. Als een partij failliet dreigt te gaan of wil gaan overdragen, zeg dus niet automatisch: daar kunnen wij niets mee. Want uiteindelijk komt dit toch ook op jouw bordje terecht. Kortom. Gemeenten, ga het gesprek aan!”